Kežmarok leży na północy Słowacji, w malowniczym otoczeniu Spisza pod Wysokimi Tatrami (wys. 625 m n.p.m.). Jest stolicą powiatu i jednym z ośrodków życia kulturalnego na Spiszu i ruchu turystycznego podtatrzańskiej okolicy. Kežmarok jako dawne wolne miasto królewskie może się szczycić bogatą historią ekonomiczną, kulturalną i dotyczącą edukacji. Miasto powstało w wyniku połączenia kilku osad słowackich z osadą niemieckich kolonistów. Właśnie ta symbioza kultur kilku narodowości i geograficzne położenie przy szlaku handlowym łączącym Orient z północną Europy umożliwiła szybki rozwój ekonomiczny miasta. Kežmarok uzyskał prawa miejskie od węgierskiego króla Beli IV w 1269 r. Jako wolne miasto zyskał liczne ekonomiczne i polityczne przywileje, np. prawo do organizowania 2 targów w roku (1419), prawo składowania (1435), prawo miecza (1438), i prawo używania herbu w 1463 r. W 1950 r. miasto zostało uznane za miejski rezerwat zabytków, w którym znajdują się wyjątkowe zabytki narodowej kultury: unikatowy drewniany artykularny kościół ewangelicki wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO i ewangelickie liceum z największą szkolną historyczną biblioteką w środkowej Europie.
Zabytki kulturalno-historyczne
Drewniany artykularny kościół ewangelicki
Narodowy zabytek kultury. W 2008 r. został wpisany na listę UNESCO. Kościół pochodzi z czasów, gdy ewangelicy nie cieszyli się swobodą wyznania. Swoje kościoły mogli budować tylko za murami miejskimi, bez fundamentów, z drewna, bez wieży i dzwonów. Pierwsza budowla kościoła powstała w 1687-88 r. Dzisiejsza budowla została wybudowana w stylu barokowym w 1717 r. w niewiarygodnie krótkim czasie – w ciągu 3 miesięcy. Kościół jest pod wezwaniem św. Trójcy. Protestanci z całej północnej Europy (np. ze Szwecji, Danii) wspierali go finansowo. Kościół na parterze i chórze ma 1500 miejsc.
Ewangelickie liceum
Pierwsza kežmarska miejska szkoła powstała w latach 1383-1392 (łacińska szkoła przy kościele św. Krzyża). Budowa liceum odbywała się w latach 1774-1776. Dobudowa dwóch pięter nadała liceum dzisiejszy wygląd (1820-1865). Szkoła miała charakter ewangelickiego gimnazjum juz po reformacji, w 1531 r. W połączeniu ze szkołą otwarto tu w latach 1787-1852 akademię z katedrami filozofii, prawa i teologii. Wtedy szkoła zyskała charakter liceum. Bez jego ukończenia nie można było studiować na żadnym uniwersytecie. W liceum w Kežmarku zdobywali dyplomy i studiowali wtedy studenci z całej środkowej Europy. Studiowało tu wielu znanych artystów, uczonych i pisarzy niemieckich, węgierskich, serbskich i słowackich, co było oznaką tolerancji i otwartości tej szkoły. Biblioteka szkoły jest największą szkolną historyczną biblioteką w środkowej Europie. Jest tu 150 tys woluminów w różnych językach, najwięcej w języku niemieckim (są tu m.in. cenne dzieła sprzed 1500 r., a także z XVI w., np. Biblia Lutra)
Nowy kościół ewangelicki
W II połowie XIX w. kežmarscy ewangelicy postanowili wybudować nowy kościół. Delegacja zboru odwiedziła w Wiedniu architekta Teofila Hansena, który ofiarował swój projekt. Był on bardzo eklektyczny, zawierał elementy wielu stylów architektonicznych – bizantyjskiego, romańskiego, mauretańskiego. Wszystkie elementy budowli są symetryczne. Budowa zaczęła się w 1872 r., w 1880 r. kościół był zadaszony. Z braku środków finansowych dokończenie budowy odbyło się dopiero 11 lat później. Kościół został wyświęcony w 1894. W 1909 powstało tu mauzoleum Imricha Thökölyho (1657 – 1705) -właściciela zamku.
Ratusz
Pierwszy ratusz stał na Starym Targu, w najstarszej części miasta. Podczas najazdu husytów został spalony. Gotycki ratusz na nowym głównym placu wybudował mistrz Juraj ze Spišskej Soboty w 1461 r.. Po pożarze został przebudowany w stylu renesansowym (1541-1555). W 1779 r. został przebudowany w stylu klasycznym (po pożarze). Dzisiejszy wygląd uzyskał w 1922 r., w 2000 r. fasada została odremontowana.
Reduta
W tym miejscu stała dawniej wieża strażnicza. W XVII w. wybudowano tu dwór (rezydencję szlachecką). W 1818 r. został on przebudowany w klasycznym stylu jako reduta (dom przeznaczony na uroczystości).
Zamek – muzeum
Zamek (Thökölyho zámok) należy do typu tzw. miejskich zamków. Został wybudowany bezpośrednio na terenie miasta w celu ochrony przed ewentualnymi wrogami. Budowa zamku jest związana z rodziną Zapolskich. Pierwsza wzmianka pochodzi w 1463 r., w 1528 przeszedł w ręce polskiego rodu szlacheckiego Laskich. W 1570 r. przeszedł bezprawnie w ręce rodziny Thökölyovców, której cztery pokolenia żyły tu aż do 1684 r. W tym czasie pierwotnie gotycki budynek został przebudowany w elegancką rezydencję renesansową. Ostatnim właścicielem zamku był Ferdinand Rueber. Zamek był używany do wielu różnych celów, m.in. na magazyny. Dziś jest tu muzeum. Jedna z wystaw pokazuje historię zamku od jego powstania do początku XX w.
Bazylika mniejsza – Bazylika św. Krzyża
Początki kościoła sięgają wczesnoromańskiej epoki w XIII w. Dzisiejszy kościół gotycki powstał po przebudowie w latach 1444-1498. Gotyckie wnętrze, boczne ołtarze oraz główny ołtarz (1472). Rzeźba ukrzyżowanego Chrystusa na głównym ołtarzu przypisywana jest Witowi Stwoszowi(XV/XVI). Ława renesansowa pod chórem pochodzi z 1518 r. Małe organy w 1651 r. to najstarsze grające organy tego typu na Słowacji. W 1997 Jan Paweł II ustanowił kościół bazyliką mniejszą.
Dzwonnica renesansowa
W bezpośrednim sąsiedztwie bazyliki stoi renesansowa dzwonnica z 1591 r. uważana za najpiękniejszą na Spiszu. Kwadratowa, są na niej herby miasta, węgierski i Habsburgów.
