Koszyce (Košice)

Katedra św. Elżbiety jest największą świątynią na Słowacji. Zbudowana w stylu gotyckim, poświęcona św. Elżbiecie Węgierskiej (z Turyngii). Budowę katedry rozpoczęto w 1380 roku. Przebiegała ona w kilku etapach, ukończona ostatecznie w 1508 roku. Imponujący wygląd zewnętrzny kryje w sobie cenne wnętrze. Uwagę przyciągają przede wszystkim: ołtarz św. Elżbiety z 48 obrazami, podwieszona rzeźba Niepokalanej Maryi (łac. Immaculata) i późnogotycki ołtarz szafowy Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny.

Ciekawostki znajdujące się w Katedrze św. Elżbiety:
Królewskie schody wewnątrz Katedry. Jedne z pięciu podwójnych, kręconych, gotyckich schodów w Europie. Pozostałe znajdują się w miejscowościach: Graz, Sighișoara (węg. Segesvár), Kluż-Napoka i Praga. Wejście po schodach nie jest zbyt męczące a po paru minutach docenicie pomysłowość budowniczych. Z królewskiego balkonu rozpościera się piękny widok na środkową część Katedry i dopiero co odnowiony secesyjny fresk znajdujący się naprzeciwko. Znajdziecie się w miejscu, gdzie z pewnością była wystawiana najświętsza Krew Chrystusa (patrz punkt 4).
W całości wykonany z metalu ołtarz jest ponoć jedyny w Europie. Dopóki go nie dotkniecie, nie uwierzycie, że ten wysoki ołtarz św. Krzyża w najmiejszym detalu został odlany z żelaza. W 1931 roku został poświęcony pamięci ofiar pierwszej wojny światowej. Podobno jest wykonany z broni użytej w tej wojnie.
Miejsce, gdzie złożone są relikwie św. Krzyża, św. Elżbiety, św. Andrzeja i trzech koszyckich męczenników.
Miejsce kultu Krwi Chrystusowej. W średniowieczu na miejscu dzisiejszej Katedry stał kościół parafialny, w którym nieuważny ksiądz wylał czerwone wino. Stało się to po Przemienieniu, czyli chodziło już o Krew Chrystusa. Rozlane wino utworzyło na posadzce kościoła zarys Ukrzyżowanego. Do miejsca cudu ciągnęły tysiące pielgrzymów, zostało uznane nawet przez papieża. Koszyce (obok takich miast jak: Rzym, Aachen, Kolonia czy Santiago de Compostella) w XV wieku należały do najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w średniowiecznej Europie.
Kopia płaczącej ikony z miasta Máriapócs. Po tym jak w 1696 roku ikona w węgierskim mieście Pócs zapłakała, cesarz Leopold I zdecydował o jej przewiezieniu do Wiednia. Podczas drogi przez Koszyce, jezuici z Barki zlecili wykonanie jej kopii. Oryginał do dzisiaj znajduje się blisko ołtarza głównego w Katedrze św. Stefana w Wiedniu. Ciekawostką jest, że kopia zrobiona dla miasta Pócs zapłakała jeszcze dwukrotnie (1715 r. i 1905 r.).
Najpiękniejszy widok na Koszyce roztacza się z wieży katedralnej. Wchodząc na nią zobaczycie mechanizm zegara i dzwony, na których młody koszycki dzwonnik dzwoni także dzisiaj. Dopiero niedawno ręczne dzwonienie na Słowacji zostało zapisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Relief przedstawiający Sąd Ostateczny. Najpiękniejszym wejściem do Katedry nie jest wcale wejście główne, ale północne. Nad drzwiami, w dwóch rzędach, przedstawiono średniowieczne wyobrażenie Sądu Ostatecznego. W rzędzie górny widzimy Jezusa w Niebie jako Sędziego. W dolnym zaś spokojni ludzie kroczą do bram niebios, grzesznicy w przeciwnym kiedunku, do paszczy lewiatana. Martwi wstają z grobów a między zatraconymi odnajdziemy również biskupa czy zakonnicę.
Krypta Franciszka II Rakoczego, znaczącego antyhabsburskeigo bojownika, którego szczątki zostały w 1906 roku uroczyście przewiezione do Koszyc. Każdego roku kryptę odwiedza mnóstwo turystów, głównie z Węgier.
Katedra była częścią projektu inwestycyjnego Europejskiej Stolicy Kultury i w 2013 roku wreszcie, pierwszy raz od dziesięcioleci, rozmontowano otaczające ją rusztowania.

Godziny otwarcia:
Poniedziałek: 13:00 – 17:00
Wtorek – Piątek: 9:00 – 17:00
Sobota: 9:00 – 13:00

Kulturpark

Koszary zostały wybudowane pod koniec XIX wieku. Przeważnie służyły jako magazyny wojskowe, których częścią była zarówno piekarnia jak i wodociągi. Koszary/Kulturpark zaczęły swoją działalność w obecnych budynkach już podczas pilotowej fazy przygotowań do projektu KOŠICE INTERFACE 2013 – EUROPEJSKA STOLICA KULTURY w 2008 roku.

Remont kompleksu budynków wojskowych, byłych koszar i magazynów wojskowych, znajdujących się przy ulicy Kukučínovej, jest jednym z kluczowych planów inwestycyjnych projektu Košice Interface 2013, z którym miasto Koszyce uzyskało tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2013.

Centrum Kulturalne Koszary/Kulturpark zostało udostępnione po mniejszym remoncie w listopadzie 2009 roku. W czasie swojego dotychczasowego funkcjonowania odbyło się tam kilka przedsięwzięć myzycznych, literackich, teatralnych, filmowych i wystawienniczych oraz imprezy dla dzieci.

W czerwcu 2012 roku rozpoczął się remont Centrum Kulturalnego Koszary/Kulturpark. Jego celem było przystosowanie poszczególnych budynków do potrzeb centrum kulturalnego, a także wytworzenie nowej przestrzeni miejskiej. Projekt architektoniczny wykonał architekt Irakli Eristavi z atelier zerozero. Za wspomniany projekt został on uhonorowany nagrodą Krištáľové krídlo 2013 (Krysztalowe skrzydło) w kategorii architektura.

Koszary/Kulturpark zostały po raz pierwszy po remoncie otwarte dla publiczności we wrześniu 2013. Była to największa inwestycja projektu Koszyce – Europejska Stolica Kultury 2013. Są nowoczesnym typem instytucji kulturalnej, która oferuje przestrzeń do tworzenia i prezentacji współczesnej kultury i sztuki w zakresie muzyki, sztuk wizualnych, literatury, filmu, teatru i tańca. Nowa pobudzająca kreatywność, szkoleniowa i relaksacyjna strefa składa się z trzech głównych budynków, uzupełnionych o kilka mniejszych twórczo-prezentacyjnych i funkcjonalnych obiektów znajdujących się na terenie parku. Nazwy budynków zostaly zaczerpniete ze słownika wojskowego. Park jest ulubionym miejsce relaksu lokalnej ludności.
Centralny budynek Alfa jest areną przede wszystkim większych imprez. Na parterze znajdują się dwie wielozadaniowe sale, każda mieści 300 osób. Są one doskonałym miejscem na koncerty, przedstawienia teatralne i taneczne lub inne akcje społeczne czy konferencje. Sale te są połączone z przestronnym foyer przy zachowaniu pierwotnych elementów architektury. W tylnej części budynku jest galeria, której przestrzeń wystawowa dzieli się na mniejszą i większą część. Do galerii można wejść przez jasną kawiarnię, która jest nie tylko przyjemnym miejscem spotkań, ale i przestrzenią zamiennie wykorzystywaną do publicznych dyskusji i wykładów.

W jednym z budynków swoją siedzibę ma muzeum interaktywne Steel park, które jest rezultatem aktywnej współpracy U. S. Steel Košice s.r.o. i trzech instytucji edukacyjnych i naukowych –Uniwersytetu Technicznego w Koszycach, Uniwersytetu im. P. J. Šafárika i Słowackiej Akademii Nauk. Miasto Koszyce ściśle łączy się z produkcją artykułów stalowych, dlatego ekspozycja objaśnia zwiedzającym „historię stali“. Wystawa oferuje aktywną zabawę z ponad 50 eksponatami demonstrującymi historię stali z dziedziny hutnictwa, geologii, fizyki, chemii, BHP, mechaniki i in.

W pawilonie Papa znajduje się kawiarnia, oprócz tego budynek przeznaczony jest na organizację imprez literackich, dyskusji czy debat.
Koszary/Kulturpark mają swój stały zespół Quasars Ensemble – to słowacki zespół muzyki kameralnej na europejskim poziomie, który do Koszyc sprowadza najwyższej jakości utwory współczesnej muzyki klasycznej. Celem zespołu jest przyciągnięcie do Koszyc muzyki, którą grano przez cały XX wiek i przywrócić do Koszyc kameralne muzykowanie, które miało kiedyś silną tradycję, a którego tu dzisiaj brakuje. Ten rodzaj muzyki jest prezentowany raz w miesiącu w ramach stałych koncertów. Zespół Quasars Ensemble dostał Krištáľové krídlo (Kryształowe skrzydło) za 2013 rok.

LATO W PARKU to letnia impreza organizowana przez Centrum Kulturalne Koszary/Kulturpark, które powstało w wyniku reakcji na potrzebę ożywienia opuszczonych magazynów koszarowych na ulicy Kukučínovej w Koszycach. Wyjątkowe połączenie idei zaktywizowania tego miejsca w połączeniu z profilowaniem programu artystycznego jako przeglądu współczesnych muzycznych i teatralnych projektów ze Słowacji i zagranicy, uzupełniona o projekty filmowe, edukacyjne i in. projekty towarzyszące dla dzieci i dorosłych, przybliżające współczesne trendy w sztuce zwykłemu widzowi, okazała się wyjątkowo efektywną drogą nie tylko do wzmocnienia marki Europejskiej Stolicy Kultury, ale przede wszystkim do wzmocnienia postrzegania rozwojowych trendów w sztuce i ich konfrontacji z otoczeniem miasta Koszyce. Festiwal odbywa się co roku w sierpniu.
Od otwarcia Koszary/Kulturpark gościły już wiele imprez kulturalnych i znaczących artystów ze Słowacji i zagranicy, np. Marię Jopek, Martina Valihorę, Xindl X…
Centrum Kulturalne tego typu odzwierciedla potrzeby miasta i regionu oraz uwidacznia je na poziomie międzynarodowym.

Miejscem kontaktowym dla zwiedzających jest centrum informacji w pawilonie Delta.
Kompleks jest otwarty codziennie od 6:00 do 22:00.

Informacje

Koszyce leżą we wschodniej części Słowacji, blisko granicy z Węgrami (20 km), Ukrainą (80 km) i Polską (90 km). Położone jest w kotlinie Koszyckiej, w szerokiej dolinie rzeki Hornad, ograniczonej od zachodu pogórzem Slovenskiego rudohoria. Centrum miasta leży na wysokości 208 m n.p.m. Klimat w Koszycach jest umiarkowanie ciepły ze średnimi temperaturami 19° C w lipcu i – 3°C w styczniu.
Położenie na wschodzie uczyniło z Koszyc w przeszłości ważny punkt na traktach handlowych. Dziś Koszyce są ważną ekonomicznie aglomeracją, ale także miejscem skrzyżowania tras komunikacyjnych, czemu sprzyja węzeł kolejowy i międzynarodowe lotnisko.

Pierwsza wzmianka o Koszycach pochodzi z 1230 r. Od początku XV w. Koszyce stały na czele Pentapolitany – związku pięciu wschodnio-słowackich miast. Od 1347 r. aż do początku XVIII w. były drugim co do wielkości miastem Węgier.

Koszyce są pierwszym miastem europejskim, które uzyskało herb (w 1369 r.). Kolejne pierwszeństwo Koszyc związane jest ze sportem – w Koszycach odbywa się najstarszy europejski i drugi na świecie maraton – Międzynarodowy Maraton Pokoju (od 1924 r.) Katedra św. Elżbiety jest najbardziej wysuniętą na wschód katedrą gotycką Europy. Historyczne centrum Koszyc jest największym na Słowacji rezerwatem zabytków. W Koszycach założono najstarszą szkołę średnią w środkowej Europie – w1872 r. Na obszarze miasta leży największy ogród zoologiczny środkowej Europy (288 ha), a największy słowacki ogród botaniczny zgromadził największą na terenie byłej Czechosłowacji kolekcję kaktusów. Dziecięca kolejka w dolinie Čermeľskiej jest najstarszą i jedyną tego rodzaju na Słowacji.

Główne zabytki

średniowieczny rynek, dziś ulica Hlavna
gotycka katedra św. Elżbiety – najwspanialszy budynek miasta; stoi na miejscu wcześniejszego kościoła, budowa rozpoczęła się w 1378 r.
kaplica św. Michała – z I poł. XIV w.
Urbanova wieża – wolno stojąca dzwonnica katedralna, przebudowana w stylu renesansowym wieża z XIV – XV w.
Teatr miejski (1790 r.)
Dom Lewoczy – najlepiej zachowany gotycki budynek w mieście pochodzi z II poł. XV w.
Kościół Dominikański – najstarszy kościół i jednocześnie najstarszy zachowany budynek w mieście, postawiony ok. 1290 r.
Immaculata – rzeźba Matki Boskiej postawiona w latach 1772-23, najstarsza barokowa rzeźba w mieście
Župný dom – pałac wybudowany w 1779 w stylu barokowo-klasycystycznym, później kilka razy upiększany i przebudowywany.
Pałaca Andrassy’ów – 3-piętrowy neobarokowy budynek, na parterze mieściła się słynna kawiarnia